RADIOPROGRAMMA   ‘VLIEGWERK’

'Van Vlaigveld tot Airport': 70 jaar Eelde in 90 minuten radio

Een van de leuke dingen van een regionale luchthaven is, dat je d'r met de streektaal ook goed terecht kunt. 'Op Eelde' hoor je naast de gangbare luchtvaarttalen ook het Noord-Drents/Groninger dialect, een Europees erkende Nedersaksische streektaal trouwens. Het was ook aanleiding om de speciale jubileumaflevering van het luchtvaartprogramma op de lokale omroep de titel 'Van Vlaigveld tot Airport' mee te geven. Het geeft de groei goed weer van vliegveld Eelde tot Groningen Airport Eelde, van grasveld met schaapskudde tot modern geoutilleerde regionale luchthaven.

De officiele, publieke lokale omroep Radio LOEP in de gemeente Tynaarlo (voorheen gemeenten Eelde, Vries en Zuidlaren) zendt elke zondagochtend een live-luchtvaartprogramma uit, 'Vliegwerk' geheten. Er is een interview met iemand die in de 'luchtvaart & vliegerij' werkt, werkte, zijn hobby heeft of die er op andere wijze nauw bij betrokken is. Er wordt gebeld met de Havendienst voor een weekoverzicht en vooruitblik. Verder is er de internationale luchtvaartagenda en wat nieuwtjes en achtergronden, die van internet, e-mailnieuwsbrieven en persberichten geplukt worden (Lokale omroep is puur vrijwilligerswerk, maar zo professioneel als maar kan!).

Luchtvaarthistorie interessant  

In de jubileumweek van de luchthaven Eelde is een extra lange uitzending van anderhalf uur opgezet, compleet met studiogasten, vooraf opgenomen interviews en telefoongesprekken naar andere delen des lands. Hieruit leerden we twee dingen:

1-     luchtvaart & vliegerij als interessegebied lééft onder de bevolking en,

2-     met name de lokale historie van het 'eigen' vliegveld zorgt voor een maatschappelijk draagvlak.

De historie van de burgerluchtvaart in Nederland zit geworteld in de militaire vliegerij. Na WOI kwam de prille luchtvaart meer in de publieke belangstelling. De eerste 'airshow' ELTA was in 1919, de KLM begon in 1920 een luchtlijntje en in 1921 verscheen voor het eerst een 'Bureau Luchtvaart'  op de regeringsbegroting. De Luchtvaartwet trad in februari 1929 in werking en dat werd tijd ook. Op veel plaatsen in Nederland wilde men een vliegveld. Elke grote stad of regio met industrie, handel of toerisme van enige betekenis, wilde aansluiting op het 'luchtverkeersnet'. Zo kwamen er in 1931 naast de gemeentelijke vliegvelden Schiphol (Amsterdam) en Waalhaven (Rotterdam) nieuw bij: Haamstede, Eelde en Twente, gevolgd door Vlissingen en Welschap (Eindhoven) in 1932, in 1935 Teuge, in 1936 Ypenburg, Texel in 1937 en als laatste, voor WOII uitbrak, Leeuwarden.

In de oorlog kwamen er grote Duitse vliegvelden bij, die nadien niet werden voortgezet (o.a. Venlo en Havelte). In de jaren vijftig werd de NAVO opgericht en werden weer militaire vliegvelden aangewezen. In het licht van de historie bezien, is Eelde een van de vijf oudste vliegvelden van Nederland. Daarvan zijn alleen Schiphol, Twente en Eelde nog volop in bedrijf.

Ervaringen en belevenissen 

Bij de radio-uitzending bleek dat de belevenissen en verhalen op, en van het vliegveld deel uitmaken van de regionale geschiedenis. Dat tijdens de oorlog Duitse vliegtuigen in dispersals stonden, op de plek van het huidige sportterrein, was al zo wat. Een klinkerweg blijkt een stuk oude Duitse rolbaan, een drankendepot in de buurt was de grote Wehrmachtgarage. Een deel van de afkickkliniek in het nabijgelegen bos zit in de v.m. Duitse ziekenboeg.

In 1954  kwam de Rijksluchtvaartschool uit Noord-Brabant over. In het Drentse dubbeldorp Eelde-Paterswolde verrezen twee nieuwe woonwijken, eentje voor het personeel en eentje voor chefs en vlieginstructeurs.Verder kwam er een RK-kerk, RK-onderwijs en werd er ineens carnaval gevierd. Het Eelder Bloemencorso groeide uit tot een ware 'roadshow', mede dankzij de vaklieden van de RLS. Vliegveldhistorie is zo plaatselijke historie geworden.

Op 'de school' werden naast KLM-kandidaten ook piloten voor de Lufthansa opgeleid en voor Fokker-contractanten. Zo zat Eelde ineens vol Ghanezen die moesten leren vliegen en met Perzische luchtmachtofficieren, ten tijde van de Sjah. Zij werden omgeschoold tot 'burgerpiloot'. Althans dat was de bedoeling, maar een Arabische hoge officier laat zich niet zómaar door een lokale verkeersleider ringeloren! Vlieglesanekdotes van 'ons' vliegveld, waar nu vier vliegopleidingen zijn. 

Andere belevenissen waren de befaamde Pinkstervliegfeesten, waarvan de laatste in 1985 gehouden werd. Er is nog steeds vraag naar het volgend vliegfeest. Je ziet dat elke vliegbeweging van een leuk toestel vele toeschouwers trekt. In de laatste halve eeuw is Eelde drie keer de basis geweest van een luchtschip, nouja 'blimp', die reclamevluchten boven Noord-Nederland maakte. Van de omgeving mag dat vaker gebeuren. Reden waarom de projectleider van het Nederlands Platform Luchtschepen 'live' in de uitzending kwam, om de perspectieven van luchtschepen op de regionale luchthaven te schetsen. Medio jaren zestig mochten enkele verkeersleiders een kort tochtje meemaken met de ROXY-reclameblimp. Door stevige tegenwind duurde de trip ruim vijf uur. Hun avontuur wordt nog steeds verteld.

Rekening houden met medestanders 

Aan het eind van de uitzending kwam de toekomst van het vliegveld aan bod. De anti-club, kwam in tien minuten zendtijd niet verder dan 'dat ze overal bezwaar tegen aantekenen'. De gevraagde visie op de luchtvaart & vliegerij kwam niet naar voren. In andere interviews werd het economisch belang benadrukt, maar dat zijn geen argumenten waar je liefhebbers van luchtvaart & vliegerij mee bindt. Gelukkig zei de nieuwe directeur van Groningen Airport Eelde desgevraagd, dat hij streeft naar het in ere herstellen van de Pinkstervliegfeesten. En minsten zo belangrijk was zijn toezegging, dat er bij de baanverlenging rekening zal worden gehouden met goede kijkplekken voor publiek en speciale fotoplekken voor de 'vliegtuigspotters'. Zulke dingen snijden hout. Want een regionale luchthaven moet zijn maatschappelijk draagvlak kweken en versterken door zijn rol in de lokale historie te benadrukken en door zijn medestanders en luchtvaartliefhebbers te koesteren. 

Jan Tuttel 

Over de auteur:
Jan Tuttel (1943) was actief lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN), wat hem de HBS kostte. Als gesjeesde HBS-er moest hij de kost verdienen in de machinefabriek Stork & Co te Hengelo. Hij volgde de technische Wilhelminaschool en werkte tevens als gediplomeerd handvormer-kernmaker in de ijzergieterij. Tijdens z'n twee jaar militaire dienst bij de Kon. Luchtmacht werkte hij -na de militaire opleiding in Breda en vakopleiding in de Bilt- bij de meteodienst op de vliegbasis Twente. In 1965 stapte hij over naar de KNMI-Luchtvaart Meteorologische Dienst, waar hij op Eelde gestationeerd werd, met af en toe invalbeurten op 't Limburgse Beek. In 1980 werd hij de eerste provinciale consulent natuur- en milieueducatie in Drenthe. Sinds een aantal jaren werkt Jan Tuttel als consulent voorlichting &  educatie voor de nationale parken in NO-Nederland. Hij is columnist-verhalenschrijver bij de regionale pers & omroep, en vrijwilliger bij Radio LOEP. Onder meer met een eigen documentaireprogramma en als bedenker/producer/redacteur van het luchtvaartprogramma 'Vliegwerk'. Jan Tuttel is ook enthousiast  opa van vier kleinkinderen