Neut'n overal

Begin herfst 2000 lijkt op die van 1997. Overal volop eikels, kastanjes, hazelnoten en wat er verder voor vruchten aan bomen zitten - en er uit vallen. Menig automobilist kreeg een halve hartverzakking bij de knal van zo'n noot op zijn dak. In sommige landgoederen en lanen werden de wandelingen vanzelf spannend. Kortom: het is een goed notenjaar, want ook de walnoten doen het goed. Het was afgelopen zomer al vroeg aan de eikels en hazelnoten te zien dat het een uitbundige oogst zou worden. Traditiegetrouw kwaakt men vervolgens, dat er ook een strenge winter moet volgen, maar zoals al vaker gezegd: het is onzin. Vergelijk het met een stevige bouwvakker, die opstaat van de WC, vol bewondering zijn omvangrijk en dampend bruin uitwerpsel gadeslaat en naar vrouw en kinderen roept: "Dat wordt zeker een héle strenge winter!"  In beide gevallen, noten en keutels, is de omvang te danken aan een voorafgaande periode van voeding opnemen. Niet van de winterkou die nog in de maak is in Siberië. Er is maar één oude weerspreuk die eikels in verband brengt met de winter. 'Als de eikels vallen vóór Sint Michiel, snijdt de winter door lijf en ziel'. Sint Michiel valt zelf op 29 september. Toen kletterden de eerste eikels al omlaag, de paardenkastanjes waren nog eerder en de hazelnoten iets later. De walnoten in de bast heb ik op 1 oktober j.l. uit de boom geknuppeld; ze zaten nog stevig vast. Een oeroude volksoverlevering uit Zuid-Europa zegt ook dat je vrouwen, ezels en notenbomen moet knuppelen.

Er zijn nog wat bijkomstigheden bij de notenoogst. Het leuke is dat veel mensen, groot en klein, die eerste glimmende kastanjes oprapen en in de zak stoppen. M'n collega en ik bukten ons tegelijkertijd onder die reuzenkastanje op het landgoed Overcingel in Assen. Beiden met dezelfde reactie. Een reactie die ook bij anderen gesignaleerd is. Het gaat vanzelf. Na een dag of wat is de kastanje ingedroogd en dof en mag hij weer weg. Tenzij je gelooft in de helende werking. Generaties lang wordt er met (minstens drie) kastanjes op zak gelopen 'tegen reumatiek'. Mijn buren van vroeger deden dat, mijn moeder deed het en allen stierven mèt hun geloof aan kastanjes èn met die ziekte.

Er is dit najaar maar een verschil met 1997: de eikelboeren zijn voorzichtiger geworden. In 1997 liep het in het Oosten van het land storm met de inzameling van eikels. Ze kregen teveel aangeboden, de opkopers kwamen er in om. Nu bevat elke noot oliën, zetmeel, proteïne en vetten en kan als voedsel voor mens en dier dienen. Deze eikels waren echter bestemd voor veevoer en deels als zaadwinning.

Wij zijn geen echte noteneters, zoals een dikke duif die wel 50-60 eikels kan verstouwen (en ermee kan wegvliegen). Hazelnoten worden hier zelden gezocht of verkocht. De eetbare tamme kastanjes in de winkels komen van plantages in Australië, Frankrijk of Amerika. Op internet adverteren Amerikanen met 'onbespoten kastanjes'. De eikels zijn vooral vogel-, herten- en varkensvoer, wat ook zo moet blijven. Eikeltjeskoffie is namelijk iets verschrikkelijks!