Berichtenverkeer


Berichtenverkeer

 

Het officiele telegram is door de v.m. PTT afgeschaft. Het telegrambedrijf wordt in Alteveer voortgezet, waarmee dat berichtenverkeer nu een spil in het Noorden krijgt. Op deze plek hebben we 't al eens over morseseinen gehad, waarop diverse lezers reageerden. Deze regio herbergt verscheidene oud-telegrafisten, -telegrambestellers en -telexmonteurs. Veel kwajongens hebben ooit zelf 'telegrammen' verstuurd van het eigenbouwmodel, aan het vliegertouw naar boven. Hoe hoger hoe mooier, hoe meer hoe beter. Vraag iemand waaraan hij/zij denkt bij het woord telegram en je hoort twee dingen. Het gelukstelegram ter gelegenheid van een feestelijke gebeurtenis en het telegram dat met spoed een slecht bericht overbracht. Begin jaren zestig ploeterden we met een club jongvolk in een natuurwerkkamp in de moerassen van De Wieden, ver weg van de bewoonde wereld. Er waren enkele Vlamingen bij en ik vergeet nooit de ontreddering na het telegram met doodstijding van de vader van een van die jongens. Kan het zijn dat zulke telegrammen harder aankomen dan een telefoontje?

Het berichtenverkeer is in tweehonderd jaar tijd gigantisch gegroeid, van telegraaf tot internet. Als je die lijn (letterlijk) vast houdt, ontdek je in Drenthe dat alleen de telefoon benoemd is, in de Telefoonstraat in Zuidlaren. De telegraaf zie je terug in de naam van het dagblad de Telegraaf  Enig grazen op internet levert meer krantennamen op, waar  'Telegram' of 'Telegraph' in voorkomt. Het leukste is dat flitsende internetkranten zich klassieke namen aanmeten als 'The Telegram Online'. De technische ontwikkelingen gaan snel, met meer van hetzelfde, maar dan sneller en naar meer plekken tegelijk.

De tragiek zit 'm vooral bij het begin van de telegrafie. Toen kon een moeizaam tot stand gekomen systeem binnen korte tijd volledig weggevaagd worden door wat beters. Het oude werd snel waardeloos. De eerste telegraaf was een kijktelegraaf, een optisch systeem met seinpalen op hoge punten. Uitgevonden door Claude Chappe tijdens de Franse Revolutie. De eerste telegraafverbinding ontstond tussen Parijs en Lille, bestemd voor militaire en overheidsberichten. Geleidelijk  werden meer verbindingen aangelegd. In 1810 kreeg Amsterdam zo contact met Parijs, via seinpalen op kerktorens en hoge gebouwen. In Duitsland gebruikte men heuveltoppen, waarvan eentje sindsdien 'Telegraphenberg' heet. De meest nabije voormalige optische telegraaftoren staat ca. 300 km oostelijk van ons op de Burgberg (Weserbergland). Hij hoorde tot de verbinding Berlijn-Koblenz als 'Telegraphenstation nr 28 der Königlichen Preussischen Optischen Telegraphen'. Zijn buurtorens stonden op 8,75 en 13 km afstand. Met verrekijkers werd de standen gelezen van de 6 seinarmen, waarmee codeberichten verzonden werden. Deze telegraafverbinding  was in 1833 klaar  - en in 1837 werd de elektrische telegraaf uitgevonden. In Nederland werd die in 1845 ingevoerd langs de spoorweg Amsterdam-Haarlem. In Pruissen kwam de elektrische telegraaf Berlijn-Keulen in 1849. De laatste Europese optische telegraafverbinding is in 1853 opgedoekt. Bij de nieuwe telegrafie werd aanvankelijk Morse gebruikt. Het laatste Morsetelegram ging in 1956 over de lijn. Telexen (verreschrijvers) deden het meeste berichtenverkeer. Binnen een halve eeuw raken die telextoestellen ook uit beeld. De berichten gaan nu per e-mail en ook de particuliere Groninger telegramdienst gaat internet gebruiken. Tot er iets héél anders uitgevonden wordt.

Jan Tuttel

eerder verschenen in 't Nieuwsblad van het Noorden, 11 september 2001

 


Copyright 1995 - 2008 Han Tuttel. All rights reserved.
This material may not be published, broadcast, rewritten or redistributed in any form, including digital,
without the prior consent and written agreement by the author.